Bebeklerde Ek Gıdanın (Tamamlayıcı Beslenmenin) Püf Noktaları
Anne sütü, yaşamın ilk 6 ayında tek başına yeterlidir. Ancak iki yaşına kadar ek gıdalar (tamamlayıcı besinler) ile anne sütünün sürdürülmesi gereklidir.
Ek gıdaya ne zaman başlanılmalıdır?
Ek gıdaya geçiş bebeğin yaşı, gelişimi, besin gereksinimi göz önünde bulundurularak 17. haftadan önce başlanılmamalı ve 26. haftadan sonraya da geciktirilmemelidir.
Uygun zamanda ek gıdaya başlanılmasının faydaları nelerdir?
- Bebeğin artan enerji gereksinimi anne sütü ile beraber ek gıdadan karşılanmış olur, kalori eksikliği oluşmaz.
- Bebeğin farklı tat ve kıvamlarda besinlere alıştırmaya zamanında başlanılmış olunur (geç başlanılması besin reddine neden olabilir).
- Alerji riski azalır.
- Bebeğin ısırma, çiğneme becerisinin gelişimini sağlar.
- İlk zamanlar anneden sağlanan demir, çinko ve bazı vitaminler artık bu aylarda tükeneceğinden bebeğin artmış ihtiyaçları ek gıdalardan sağlanmış olur.
Ek gıdaya erken başlanılmasının dezavantajları
- Küçük bebeklerde katı besinleri aspire etme ve boğulma riskine neden olabilir.
- İlk aylarda böbrek işlevlerinin ve sindirim sistemi enzimlerinin yeterince gelişmemiş olduğundan risk kabul edilir.
- Koordineli çiğneme-yutma becerisinin 4.aydan önce gelişmemiş olduğundan beslenme bozukluğu yaratabilir.
- Bazı bebeklerde şişmanlığa bazı bebeklerde büyüme geriliğine neden olabilir.
- Bebeğin daha az anne sütü almasına yol açarak doğal bağışıklığın oluşumunu önleyip enfeksiyon riskini arttırabilir.
Ek gıdaya geç başlanılmasının dezavantajları
- Kilo alması ve büyümesinde yavaşlama gözlenebilir.
- Vitamin-mineral, demir, çinko eksikliği ortaya çıkabilir.
- Bebeğin farklı tatlara alışmasında sorun yaşanabilir.
- Bebeğin çiğneme becerisi gecikir.
- Alerji riski artar.
Ek gıdanın kıvamı nasıl olmalıdır?
Ek gıdaya zamanında başlamanın yanı sıra besinlerin kıvamı da gelişim yaşına uygun olmalıdır. İlk başlanırken önce püre kıvamında başlanılmalı ve 7.ayına doğru ezilmiş, pütürlü gıdalar ile devam edilmelidir. İlerleyen süreçte 9.ayından sonra küçük parçalara bölünmüş biçimde verilmelidir. Parçacıklı besinlerin verilmesi bebeğin 10. Ayından sonraya kalması ileri yaşlarda beslenme sorunları yaratabilir.
Ek gıdaya geçiş döneminde nelere dikkat edilmelidir?
- Yöresel olarak bulunabilen, mevsiminde ve taze besinler tercih edilmelidir.
- Besinler temiz ve taze pişmiş olmalıdır.
- Besinler baharat, tuz ve şeker içermemelidir.
- Alerji yapma ihtimali yüksek olan besinler bebeğe verilmemelidir.
- Besinler kaşık ya da fincanla az miktarlarda başlanılmalı ve giderek miktarı arttırılmalıdır.
- Yeni besinler aç iken ve gündüz saatlerinde denenmelidir.
- Farklı besinler en az 3 gün aralıklar ile denenmelidir.
Ek gıdaya geçiş önerileri
- Bebek bakımını veren kişinin ellerini yıkaması gereklidir.
- Bebeğin beslenmesinde kullanılan kaplar kolay yıkanabilen (çelik, cam, porselen) özellikte olmalıdır.
- Bebeği besleyen kişi ve bebek karşılıklı oturmalı ve göz teması kurmalıdır.
- Bebeğin ek besini, kap içinde bebeğin önüne koyulmalı, bebeğin yemeklere dokunmasına, parmakları ile incelemesine izin verilmelidir.
- Bebeğin dikkatini dağıtacak, konuşma, davranışlar ve çevresel uyaranlardan (televizyon, bilgisayar, telefon) kaçınılmalıdır.
- Bebeğe yeme hızının kendinin belirlemesine izin verilmelidir.
- Bebeğin istediği kadar yemesine ve istemediğinde zorlanmamasına dikkat edilmelidir.
- Bebek bir besini reddederse farklı zamanda, farklı içerik ve lezzet ile sunulmalıdır.
- Bebeği beslerken sevgi ortamında yumuşak bir ses tonuyla konuşulmalı, beslenme keyifli hale getirilmelidir.
Bebeklere uygun zamanda başlanılan beslenme planı ve beslenme davranışları ile sağlıklı bireylerin yetişmesi sağlanır. Beslenme bozukluğuna bağlı gelişebilecek büyüme geriliği, şişmanlık, kansızlık, enfeksiyonlar, vitamin eksiklikleri gibi birçok hastalığın önüne geçilmiş olunur.
Bu ek beslenmeye geçiş döneminde sorun gelişmeden önce bu koruyucu önlemlerin alınması için gerekli olan eğitimin çocuk hekimi tarafından anne ve bakımı veren kişiye verilmesi uygundur.
Takip eden süreçte çocukların, sağlıklı çocuk izlemlerinde yaşına uygun besin içeriği ve beslenme davranışları sorgulanıp beslenme bozukluğunun gelişmesi önlenecektir.
Her bebeğin ek beslenme ihtiyacı, öğün sayısı ve nörolojik gelişimine göre alım şekli farklı olacağından standart listeler ile başlanılması uygun değildir. Bu her bebekte farklılık gösterebilir. Ben takip ettiğim bebeklere ek besini, ihtiyacı kadar, zamanında, uygun ölçü ve kıvamda başlamaktayım. Hekim ile ailenin işbirliği içerisinde olması ve takibinin hekim kontrolünde ilerlemesi daha sağlıklı ve akılcı olacaktır.
