Prematüre Bebekler

Normal gebelik süresi annenin son adet kanamasının ilk gününden doğuma kadar geçen süredir ve 40 haftadır. Eğer bebek 37. gebelik haftasından önce dünyaya gelirse prematür bebek, 42. gebelik haftasından sonra dünyaya gelirse postmatür bebek olarak tanımlanır.

Yenidoğan yoğun bakımlarda izlenilen bebeklerin çoğu prematüre bebeklerdir. Son yıllarda tıbbi gelişmelerin ve deneyimlerin artması ile birlikte prematüre bebeklerin yaşama şansı daha da artmıştır.  Yoğun bakım ihtiyacı kalmayan,  yaşama daha çabuk adapte olan prematüre bebekler evlerine daha erken taburcu olabilmektedir.

Erken doğmalarından kaynaklanan ve tüm sistemleri ilgilendiren olgunlaşma eksikliğine yani immaturasyona bağlıdır. En sıklıkla görülen solunum güçlüğü sendromudur ve akciğerlerle ilgilidir. Özellikle 32 haftanın altında doğan bebeklerde beyin, karaciğer, böbrek, akciğer, kalp, barsaklar gibi hayati önem taşıyan organlarda ve buna bağlı olan sistemlerde erken doğuma bağlı hastalıklar çıkabilmektedir. Bu nedenle bu bebeklerin yenidoğan yoğun bakım hizmeti veren sağlık kurumlarında doğması ve izlenmesi önemlidir.

Prematüre bebeklerin özenle bakılıp büyütüldükleri yoğun bakımlardan taburculuk zamanı geldiyse, demek ki bu bebekler;

Ailelerin bebekleri ile evde geçirecekleri yeni bir hayatın başlangıcı olması sebebiyle evdeki düzende değişiklik olması beklenir.

Bebeğin odası önceden hazırlanmış olmalıdır. Bebeğin oda ısısı 22-25 derecede ve nem oranının %50 (%40-60) oranında tutulması, havalandırılması için pencere bulunması, yatağının cam kenarı veya ısıtıcının hemen yanında bulunmaması gereklidir. Odada canlı hayvan ve canlı çiçek bulundurulmamalıdır. Ziyaretçi kabul edilmemesi, bebeğe bakan kişilerin ellerini yıkadıktan sonra bebeğe teması önemlidir.

Bebeğin giysilerinin önceden yıkanmış ve ütülenmiş olarak hazırlığı yapılmış olmalı ve pamuksu giysiler tercih edilmelidir. Bebek tenine değen giysilerin dikiş yeri ve etiketleri bebeğe batmamalıdır. Bebeğin çamaşırları ayrı yıkanmalı, parfümsüz bebek ürünleri kullanılmalı ve iki kez durulanmalıdır.

Bebeğin ısısı koltukaltı derecesi ile takip edilmeli, ortalama 36,5 derecede tutulmasına özen gösterilmelidir. Eğer 37,4 dereceyi buluyorsa üstündeki giysileri hafifletilmeli, 36,5 derecenin altına iniyorsa giysileri bir kat daha arttırılmalıdır.

Bebeğin banyosu, bebekleri rahatlatan ve anne-bebek ilişkisini güçlendiren keyifli bir zaman dilimidir. Banyo yapılacağı zaman oda ısısının 27 dereceye arttırılması ve banyo suyunun sıcaklığının 37-38 derecelerde tutulması uygundur. Banyo süresi 2-3 dakika ile sınırlandırılmalıdır. Gün aşırı banyo uygulanabilir. Bebeklere uygun sabun ve şampuanları her banyoda kullanmak yerinde haftada 1-2 kez uygulanması yeterlidir. Banyo sonrası bebek cildi uygun bebek ürünleri ile nemlendirilmelidir. Kulak ve burun temizleme işlemi bir bez yardımı ile görünen kirlerin alınması şeklinde olmalı ve tırnaklar uzadıysa uyku sırasında ucu yuvarlatılmış bebek makası ile kesilmelidir.

Prematüre bebekler taburcu olduktan sonra beslenmesinin yönetimi oldukça önemlidir. Büyüme ve gelişme geriliğine neden olacak bir beslenme bozukluğu olmamalı ve hızlı tartı alınan fazla beslenmeden de kaçınılmalıdır.

Bebek taburcu olurken anne sütü ile besleniyorsa anne sütü ile devamı sağlanmalıdır. Ancak prematüre mama ile besleniyorsa 40-52 Haftaya kadar prematüre mama ile beslenmesi uygun olup daha sonra standart mamalara geçilmesi gerekmektedir. Haftası ve tartısı düşük olan ve anne sütü alan bebeklerin anne sütü güçlendirici mamalar ile desteklenmesi uygundur.

Her bebeğin anne sütü veya mama ihtiyacı ve miktarı farklıdır, bebeğe göre belirlenir. Ortalama beslenme aralıkları 2-3 saatte bir gerçekleşir. Bebeklerin beslenmesi ortalama 20-30 dakikadan uzun sürmemelidir. Büyüdükçe ve güçlendikçe beslenme aralıkları 3-4 saate bir uzayabilir ve beslenme süreleri kısalabilir.

Yeterli beslenen bebeğin, tartı alımları da yeterli olup, günde 6-8 kez idrarlı bezlerinin olduğu, yumuşak, sarı ve pütürlü dışkılamalarının olduğu izlenir. Huzurlu ve mutlu bir bebektir.

Prematüre bebekler doğduktan sonra günün büyük bir kısmını uykuda geçirirler ve ortala 16-22 saat uyuyabilirler. Bu uyku düzeni 36. Haftayı geçtikten sonra değişebilir ve uyanıklığı artar.

Yenidoğan yoğun bakımlarda cihaz alarmları, ses, ışık gibi uyaranlara alışan bebekler için uyku düzeni kurmak zor olabilir. Düzen oluşturmak için aynı saatlerde uykuya geçişi sağlayarak öncesinde banyo, beslenme, ninni gibi uyku rutini oluşturulabilir. Uykuya geçişte hafif loş bir ışık ve hafif rahatlatıcı bir müzik sesi onları sakinleştirebilir. Uyandığı zamanlarda uykusunu açmadan loş bir ışıkta alt alma ve besleme işlemlerini yapıp uykusunu yatağında sürdürmesine özen gösterilmelidir.

Bebeklerin ilk 6 ayında, anne-baba yatak odasında ancak kendi yatağında uyuması uygundur. Bebeğin yatağında üstünü örtmek amaçlı hafif battaniyeler kullanılmalı ve yatak kenarları bebeğin düşmeyeceği şekilde koruyuculu olmalıdır. Yastık kullanılmamalı, yatak başı hafif yükseltilmelidir.

Bebekler için öncelikle sırtüstü daha sonra yan yatış en çok tercih edilendir. Bebek uyanıkken veya gözleminiz altındayken bebeği yüzüstü yatış pozisyonunda kalmasına izin verilebilir.

Prematüre bebeklerin, enfeksiyon riski artmıştır. Bu nedenle bu bebeklerin doğum ağırlığı ve gebelik yaşına bakılmaksızın zamanında doğmuş bebekler ile aynı zamanda TC Sağlık Bakanlığı aşı takvimine göre aşılanması yapılmalıdır. (Hepatit B aşısı ve BCG aşısı hariç)

GRİP aşısı 6 ay’dan küçük bebeklere uygulanmaz, aile bireylerine uygulanması ile prematüre bebeklerin korunması sağlanır.

Yenidoğan tarama testi (topuk kanı, zeka testi)

Bazı kalıtsal hastalıkları tespit etmek için yapılan test prematüre bebeklerde de taburcu olurken alınır. TC Sağlık Bakanlığının bazı hastane laboratuvarlarında çalışıldıktan sonra şüpheli bir durum varlığında detaylı inceleme yapılır.

Yenidoğan işitme testi

Erken doğmaları ve çevresel faktörler nedeni ile prematüre bebeklerde sinirsel tipte işitme kaybı olabilir. Hastaneden taburcu olurken veya ilk kontrolünde beyin sapı işitsel uyarı testi (ABR) ile değerlendirilmesi gerekmektedir.

Prematüre ROP muayenesi

Prematüre retinopatisi olarak tanımlanır. Erken doğan bebeklerde göz damarlarının gelişmeden doğması nedeniyle ortaya çıkar. 32 haftadan önce ve 1500 gr doğum ağırlığından daha düşük tartılı doğan prematüre bebeklerin, doğumdan sonraki 4-5. haftalarda göz hekimi tarafından göz dibi muayenesi ile değerlendirilmesi gereklidir. Bebeğe göre izlem süresi ve tedavi yöntemini göz hekimi planlar.

Kalça ultrasonu

Kontrollerde yapılan kalça muayenesi dışında prematüre bebekler dahil tüm bebeklere, 1.aydan sonra doğumsal kalça çıkığı açısından kalça ultrasonu yapılması gereklidir.

Prematüre bebeğin haftasına ve risk faktörlerine göre yenidoğan yoğun bakımda yatarken ve taburcu olmadan önce kafa (kranial, transfontanel) ultrasonu, karın ultrasonu, ekokardiyografi (EKO) ve bazı görüntüleme yöntemleri ile bebeğin tetkik ve takip edilmesi gerekebilir.

Prematüre bebekler taburcu olduktan ilk 7 gün içinde doktoru tarafından değerlendirilmelidir. İlk bir yıl içerisinde aylık muayeneler ile izlenmesi planlanmalıdır. Ancak  bazı sorunları olan küçük prematürelerin izlem sıklığı haftalık veya 15 günlük aralıklarla da olabilir.

Sonuç olarak taburculuk sonrası prematüre bebeklerde tanı konulmuş olan hastalıkların takip edilmesi ve yeni çıkabilecek sorunların izlenmesi gerekliliğini tekrar vurgulamak gerekir. Çocuk sağlığı izlemlerinin yapılarak bebeğin beslenmesinin düzenlenmesi, büyüme ve gelişmesinin izlenmesi, tarama testleri konusunda bilgilendirilmesi, aşılarının ve tedavilerinin takibi ve prematüre bebeğin bakımı, uykusu gibi ailelerin merak ettiği konularda bilgilendirilmesi gereklidir. Muayenehanemde prematüre bebeklerin yazımda belirttiğim üzere taburculuk sonrası takiplerini aileler ile bir işbirliği içerisinde gerçekleştirmekteyim.

Küçük hayatlara dokunmak ve onların sağlıklı bireyler olarak büyüdüklerini görmek bizi en mutlu eden duygulardan birisidir.