Bebek Gelişim Aşamaları

Büyüyen ve gelişen bir varlık olan çocukta motor, dil, sosyal ve bilişsel gelişim beyin gelişimine bağlı olarak değişim gösterir. Beyin gelişimi döllenmeden kısa süre sonra başlar ve ergenlik dönemi sonuna kadar sürmektedir. Yaşam boyunca beynin işlevsel gelişimi ve değişimi gerçekleşmektedir.

İnsan yaşamının ilk yılları yani bebeklik ve erken çocukluk dönemi beyin gelişiminin en duyarlı olduğu dönemdir. En hızlı değişim bu dönemde gerçekleşirken hastalıklar, travma, uyaran eksikliği ve istismar gibi durumlara da en duyarlı olunduğu dönemdir.

Beyin gelişimini genetik belirleyiciler (tiroid hormonu, metabolik hastalıklar vb), geçirilen veya kronik hastalıklar, çevresel etkenler (prenatal enfeksiyonlar, annenin alkol, sigara, uyuşturucu kullanması, kurşun, kimyasallar, radyasyon, civa, alüminyum maruziyeti, stres vb negatif etkiler yaratır) beslenme (yeterli protein ve enerji alımı, esansiyel yağ asitleri, iyot, folik asit, vitaminler, demir, çinko vb pozitif etkiler sağlar) ve uyaranların etkileşimi (sosyal ve ailesel ilişkiler) yoluyla gerçekleşmektedir.

0-3 AYLIK BEBEK GELİŞİMİ

İlk aylarda iki ayrı duygu durumunu yaşarlar, memnuniyet ve hoşnutsuzluk.Karnının tok olması, altının temiz olması, sıcak bir ortam, rahatça kucaklanmak bebeğe memnuniyet verir.Aç olması, üşümüş veya kendisine yanıt verilmemesi ona hoşnutsuzluk hissi yaşatır.Yüksek ve tiz sesler, parlak ışıklar, ortam ısısının çok sıcak veya çok soğuk olması gibi fiziksel şartlar özellikle yenidoğanlarda hoşnutsuzluğa neden olur.
Bu iki duygu durumuna diğer duygu durumları da eklenerek, 5-6 haftalıkken gülümsemeye başlar ve onunla konuşulduğunda “agu” benzeri sesler ile karşılık verir.
Tüm ihtiyaçlarını karşılayan ve onu rahatlatan anneye karşı güven duyar ve bağlanır. Bebeğin duyguları anne ve babasının yanıtlarından etkilenir.
Yaklaşık ikinci ayı itibariyle 20-30 cm mesafeden göz göze bakmaya başlarlar. Renkli, aynalı veya ışıklı oyuncakları göstererek veya yatağının kenarına asarak oynaması sağlanabilir.
Üçüncü ayına kadar baş tutmaları gerçekleşir.
Yenidoğan döneminden itibaren konuşmak gerekir. Anne ve babasının seslerini daha çok tanırlar. Gülümseyerek konuşmak, ismi ile seslenmek, şarkı ve ninni söylemek onların beyin gelişimini destekler.
Ağlamak bebeğin iletişim kurma yoludur. Her ihtiyacının farklı ağlama şekli vardır. Gereksinimini giderdikten sonra eğer ağlaması devam ediyorsa kucağa alınması, ritmik seslerle şarkı veya ninni söylenmesi, banyo ve masaj yapılması onları rahatlatır.
Bebekleri kucağa almaktan veya sarılmaktan çekinmeyin, bu durum onları şımartmaz, daha çok güven verir. Onlar dokunulmaktan ve hissetmekten hoşlanırlar. 3.ay ve sonrasında kucağa alınmadan da annenin kokusunu, dokunuşunu ve sesini hissetmesi ile de rahatlar.
Bebeğin yaşamdan kazandığı ilk temel duygu güven duygusudur. Bu daha çok anneye ve bakımı veren kişiye karşı da oluşur. Bu duygunun pekişmesinde anne sütü ile beslenmesinin olumlu yönde etkisi vardır. Anne sütü beyin gelişimini etkilemenin yanında anne ile olan duygusal temas ve güven duygusunu güçlendirir.

4-6 AYLIK BEBEK GELİŞİMİ

Etrafa karşı ilgileri artar. Renkli cisimleri görme, farklı uzaklıklara odaklanabilme, hareketli cisimleri takip etme becerileri gelişir.
Kendisi ile konuşan kişilerden hoşlanırlar. Değişik surat ifadeleri ve ses tonları dikkatlerini çeker.
Duygu durumlarına mutluluk, hoşnutsuzluk yanında mizah ve sevgi de eklenir. Komik suratlar onları çok eğlendirir.
Bu dönemde sesli gülmeye başlarlar. Onları karşımıza alarak konuşmak, ismini kullanarak şarkılar söylemek, çıkardığı sesleri tekrarlamak hoşlarına gider. Kitap, resim, şekil gösterilebilir.!!! Bebeklerin televizyon, cep telefonu, tablet, bilgisayar gibi radyasyon yayan aletlerden en az 2 yaşına kadar uzak kalmaları sağlanmalıdır.
Bu dönemde dönmeleri başlayan hareketliliği artan bebeklerin uygun biçimde oturtmaya başlayarak çevresini fark etmesi uyaranları alması mümkündür.
aylarında özellikle anne ile oynanan “ce-e” oyunu, göz önünden kaybolan annesinin tekrar geri geldiğini görerek sevinir ve anne gitse de geleceğine dair olumlu mesaj verir.

7-12 AYLIK BEBEK GELİŞİMİ

Aile bireyleri dışındaki yabancıları ayırdetmeye başlayan bebeklerin ağlama şeklinde aşırı tepkileri olabilir.
Kızdığında veya istemediğinde kendini geriye atarak, başını sallayarak veya memnuniyetsizliğini ifade eden sesler çıkararak tepki verebilirler.
Oyuncakları merakla araştırır, atıp vurabilir, bir masaya vurarak ses çıkarması hoşuna gider.
El çırpma, “ce-e” oyunları, tel sarar oyunlarını tekrar tekrar oynamak hem öğrenmesini sağlar hem de aynı etkinlikler bebeği rahatlatarak güven duygusu verir.
Desteksiz oturmaya başladığı 7-8. aylık süreçte mamasını aynı yerde yedirmek, uykusuna dalarken benzer ninniler söylemek, onunla oynadığınız oyunları tekrarlamak bebeğe sonraki basamağı öngörmeyi öğretir, bebeğin rahatlamasını sağlar.
Renkli resimli kitaplara kısa süreli bakmaya başladıkları bu dönemde kısa hikayeler okunabilir, resimleri üzerinde konuşularak nesneler tanıtılabilir.
9-12.aylar arasında emekleme, ayakta durma ve yürüme becerilerini kazandıkları dönemlerdir. Baş ve işaret parmağı ile nesneleri kavramaya başlar ve kendi kendini beslemeye başlayabilir, nesneleri bir kutu içerisine sokup çıkarabilir. Ses çıkaran toplar, küçük kutucuklar, kuleler, yumuşak oyuncaklar ile oynamayı severler.
Giydirilirken kolunu veya bacağını uzatarak giydirene yardımcı olur.
Tanıdıklarına sevgi gösterebilir, el çırpar, bay bay yapabilir. Bu tür oyunlar ayrılıkla başetmeyi öğreten oyunlardır.
Bebeğinizle bol bol konuşmak, onlara duygularınızı ifade etmek, şarkı söyleyip, kitap okumak, nesneleri tanıtmak, oyununun bir parçası olmak hem gelişimini destekleyecek hem de özgüvenine katkı sağlayacaktır.

12-24 AYLIK BEBEK GELİŞİMİ

Konuşmaya başladıkları dönemdir, birkaç anlamlı sözcük söylemeye başlar ve yavaş yavaş kelime dağarcıkları gelişme gösterir. Söyleyemediklerini eliyle işaret ederek gösterirler.
Sevdiklerini kendi oyunlarına katarlar (bebek beslemek, araba sürmek), hayali oyunlarında konuşmalarına katılmak ve anlatmak istediklerini anladığımızı göstermek dil gelişimlerini destekler.
Şarkılı oyunlar, kitap okunması, vücut parçalarının öğretilmesi dil gelişimine katkıda bulunacaktır.
Yürümeye başlamasıyla beraber hareketliliği artar, çevredekileri araştırmak için annelerinden ayrılırlar. Güvende hissetmediği durumlarda tekrar anneye geri dönerler. Bebeğin bağımsız kişiliğini geliştirmek için önemli bir adımdır. Onların bu özgüvenlerini desteklemek gerekir ki ileriki yaşlarda becerikli, meraklı ve kendine güvenli insan yapısına sahip olabilsinler.
İkinci yıllarında ergenlik dönemindeki gibi çatışmalar yaşanabilir. Bir yandan bebekliği bırakmamayı bir yandan büyük çocuk olmayı isteyebilir. Bağımsızlık ve kendi isteğini yapma duyguları bu tür inatçılıklara neden olsa da ailelerin bu durumu anlayış ile karşılamaları çatışmamaları gereklidir. Bu tür nöbetlerde çocuk bir aktivite içerisindeyse bu aktiviteyi sonlandırıp dikkatini farklı bir yöne kaydırılması gerekir. Eğer kalabalık bir ortam ise çocuk daha sakin bir ortama çekilmeli, rahatlaması ve sakinleşmesi için zaman tanınmalıdır. Ailelerin sabırlı, birbiri içinde uyumlu ama kurallı davranmaları önemlidir.
Kalem tutarak çizme, küpler ile kula yapma, basit parçalı yap-bozlar ile oynamaları desteklenmelidir. Yaptıklarının tarafımızdan kabul görmesi ve aferin denilerek memnuniyet gösterilmesi onları mutlu eder.
Bu yaş çocukları ben merkezcil davranır. Bu durum diğer çocuklar ile oynamasını zorlaştırır, paylaşmayı sevmez. Oyuncak için rekabet, itişme, çekişme ve sonucunda gözyaşı olabilir. Herkese yetecek kadar oyuncak sağlanılması, sakin davranılması ve onlarla bu durumları konuşup yönlendirebilmek önemlidir.
Ev işlerini taklit ettikleri bir dönemdir. Ev temizlerken, alet tamir ederken veya yemek yaparken oyuna dönüştürüp bu becerilerini desteklemek gerekir.
Çocuğunuza bol bol sarılarak sevgi ve güven duygusunu sağlayın. Çocuğunuzun duygu ve davranışlarına duyarlı olun. Şefkatli, eğitici ve güvenli çocuk bakımını seçin.